| Tito | |
|---|---|
| Popiersie Tytusa ( Muzea Kapitolińskie , Rzym ) | |
| Oryginalne imię | Titus Flavius Vespasianus (od urodzenia) Titus Flavius Caesar Vespasianus Augustus (po dojściu do władzy cesarskiej) |
| Królestwo | 24 czerwca 79 - 13 września 81 |
| Tribunicia potestas | 11 razy: [1] pierwszy raz (I) 1 lipca 71 , a następnie odnawiana co roku |
| Tytuły | Pater Patriae , od 79 czerwca [2] |
| Salutatio imperatoria | 18 razy: [1] I w 70 , [3] (II) w 71 , (III-IV) 72 , (V) 73 , (VI-VIII) 74 , (IX-XII) 76 , (XIII) 77 , [4] (XIV) 78 , [2] (XV) po 8 września 79 [5] i (XVI-XVII-XVIII [1] ) 81 |
| Narodziny | 30 grudnia 39 Rzym |
| Śmierć | 13 września 81 Aquae Cutiliae |
| Poprzednik | Wespazjan |
| Następca | Domicjan |
| Współmałżonek | Arrecina Tertulla (62-63) [6] Marcia Furnilla (63-65) [7] |
| Synowie | Giulia Flavia (z Arrecina Tertulla) [8] Flavia (z Marcia Furnilla) [9] |
| Dynastia | Flawia |
| Ojciec | Wespazjan |
| Matka | Flavia Domitilla major |
| Trybun wojskowy | między 58 a 60 rokiem , [10] najpierw w Górnych Niemczech , gdzie miał współpracownika Pliniusza Starszego , [11] następnie w Wielkiej Brytanii [6] |
| Obręb | około 63 [6] |
| Legatus legionis | Legio V Macedonica i Legio X Fretensis w 66 [12] |
| Konsulat | 8 razy (wyznaczony po raz dziewiąty? [1] ): w 70 (I), 72 (II), 74 (III), [13] 75 (IV), 76 (V), [14] 77 (VI) , [4] 79 (VII) [15] i 80 (VIII). [1] |
| Cenzura | podczas księstwa jego ojca Wespazjana |
| Prefekt | z pretorium |
| Maks. pontyfikatu | od czerwca 79 [2] |
.jpg/1280px-Titus_(Capitoline_Museums).jpg)
Tytus Flawiusz Cezar Wespazjan August (po łacinie : Tytus Flawiusz Cezar Wespazjan August ; w epigrafach : IMP · T · CEZAR · WESPAZAN · ŚREDN · PON · M · TR · POT [16] ; Rzym [17] , 30 39 grudnia [18] - Aquae Cutiliae [19] , 13 września 81 [19] ), lepiej znany po prostu jako Tytus , był dziesiątym cesarzem rzymskim , należącym do dynastii Flawiuszów, i panował przez nieco ponad dwa lata [20] od 79 do 81 roku, roku jego śmierci.
Przed wstąpieniem na tron Tytus był zdolnym i szanowanym generałem , który wyróżnił się stłumieniem buntu w Judei w 70 r., podczas którego zniszczono drugą świątynię w Jerozolimie [21] . Znany jest z programu robót publicznych w Rzymie i hojności w pomocy ludności po dwóch katastrofalnych wydarzeniach: wybuchu Wezuwiusza w 79 i pożarze Rzymu w 1980 [22] . Ze względu na swój charakter i znaczące porozumienie z Senatem był uważany za dobrego cesarza przez Tacyta i innych współczesnych historyków. Znana jest definicja, którą podał mu historyk Swetoniusz:
| ( LA )
„Amor ac deliciae generis humani”. |
( IT )
„Miłość i radość ludzkości”. |
| ( Swetoniusz , Żywoty Cezarów , Tytus , I ) | |
Biografia
Popiersie Wespazjana , ojca Tytusa ( Muzeum Sztuk Pięknych Puszkina , Moskwa , kopia oryginału z Luwru , Paryż )
Początki rodziny
Ród Tito, gens Flavia , należał do tej italskiej szlachty, która w pierwszej połowie I wieku stopniowo wypierała starszą arystokrację rzymską, osłabioną dziesięcioleciami wojen domowych toczonych w I wieku p.n.e. [23] W rzeczywistości Flawianie nie mieli szlachetnego pochodzenia, ale zdołali w ciągu zaledwie trzech pokoleń wznieść się ze skromnego pochodzenia do honoru cesarskiej purpury. [24] Pradziadek Tito, Tito Flavio Petrone z Rieti , walczył jako centurion evocatus w armii Gneo Pompeo Magno podczas wojny domowej w latach 49-45 p.n.e. , walczący w bitwie pod Farsalos i uciekający po klęsce Pompejusza; [25] został ułaskawiony przez Cezara i został poborcą podatkowym sprzedaży aukcyjnej. [24]
Portret Flavii Domitilla major , matki Tytusa ( Promptuarii Iconum Insigniorum , Guillaume Rouillé )
Syn Petrone, Tito Flavio Sabino , był bogatym poborcą podatkowym w Azji i pożyczkodawcą odsetek w Helvetii , gdzie zmarł. [24] Ożenił się z Nursina Vespasia Polla i miał z nią dwoje dzieci: pierwsze, Tito Flavio Sabino , doszedł do rangi Praefectus urbi , a drugie, Tito Flavio Vespasiano , osiągnął władzę cesarską . [24] Polla była córką Vespasia Pollione , trzykrotnego trybuna, a następnie prefekta, oraz siostrą senatora zakonu pretorianów . [26] I.Vespasii byli szlachecką i starożytną rodziną, która miała na swoją cześć miasto między Norcią a Spoleto , zwane „Vespasia”. [24] Dzięki temu wpływowi rodziny matczynej dwóm synom Sabina i Polli udało się uzyskać stopień senatorski. [27]
Najstarszy syn Sabino, jego imiennika, miał syna, również Tito Flavio Sabino , konsula w 69 roku i dwóch siostrzeńców, Tito Flavio Sabino , konsula w 82 roku i Tito Flavio Clemente , konsula w 95 roku . [28] Młodszy syn, Vespasiano, ożenił się ze starszą Flavią Domitillą , [29] z którą miał Tito Flavio Vespasiano (Tito), urodzony w 39 roku i przyszły cesarz, Flavia Domitilla młodsza , urodzona w 45 roku i Tytus Flavius Domicjan , urodzony w 54 i on też cesarzem. [29]
Młodzież (39-58)
Tytus urodził się w Rzymie 30 grudnia 39 [ 30] w małym domu u południowych stóp Palatynu . [17] W 43 roku jego ojciec Wespazjan został wysłany przez cesarza Klaudiusza jako generał w rzymskiej inwazji na Wielką Brytanię [31] , a Tytus został następnie wychowany na dworze wraz z Britannico , dziedzicem cesarza. [32] Obaj stali się wielkimi przyjaciółmi, ale Britannico został otruty, a Tytus, który siedział z nim przy stole, połknął truciznę i długo chorował. [32]Na cześć swojego przyjaciela z dzieciństwa, Tito, jako cesarza, kazał wznieść dwa posągi, jeden ze złota na Palatynie i jeden konny z kości słoniowej, niesiony w procesjach. [32] Mówi się, że kiedy wróżbita został wezwany do cesarskiego pałacu , aby zobaczyć przyszłość Brytanika, powiedział, że syn Klaudiusza nigdy nie zostanie cesarzem, podczas gdy Tytus z pewnością tak. [32] W młodości Tito otrzymał wykształcenie wojskowe i literackie, co pozwoliło mu osiągnąć biegłość zarówno w posługiwaniu się bronią, jak i w jeździe konnej, a także w poezji i oratorstwie zarówno w języku greckim , jak i łacinie . [33]
Portrety dwóch żon Tytusa ( Promptuarii Iconum Insigniorum , Guillaume Rouillé )
Kariera wojskowa i wzrost polityczny (58-79)
W latach 58-60 [ 10 ] był najpierw trybunem wojskowym w Górnych Niemczech , gdzie miał za kolegą Pliniusza Starszego [11] , potem w Wielkiej Brytanii [6] , prawdopodobnie przy okazji przeniesienia na wyspę wzmocnienia warunkowe następstwo buntu Boudicca . [34] W tych latach odznaczał się wartością i umiarem, w rzeczywistości w obu prowincjach wzniesiono na jego cześć wiele posągów. [6] Około 63wrócił do Rzymu, by z powodzeniem kontynuować karierę prawniczą, osiągając stanowisko kwestora . [6]
Popiersie Giulii Flavii , córki Tito i prawdopodobnie jego pierwszej żony Arrecina Tertulli ( Getty Villa , Pacific Palisades , Kalifornia )
W tym okresie poślubił Arrecinę Tertullę , [6] córkę byłego prefekta pretorium Kaliguli , Marco Arrecino Clemente . [35] Tertulla zmarł jednak w 62 roku, a rok później Tito ożenił się ponownie z Marcią Furnillą [7] , z którą miał córkę, ale z którą rozwiódł się bez ponownego małżeństwa. [6] Furnilla należała do rodziny szlacheckiej rangi konsularnej [36] , związana jednak z opozycją senatorską wobec Nerona do tego stopnia, że wuj Furnilli, Barea Sorano , i jego córka Serviliazginęli w czasie czystek Nerona, po nieudanym spisku Pizona w 65 r .; [37] Według niektórych współczesnych historyków decyzja o rozwodzie z Furnillą została podjęta właśnie po to, by usunąć z niego podejrzenia o zmowę ze spiskiem. [38] Tito miał kilka córek, [39] przynajmniej jedną z Furnilli [6] (zwaną po prostu Flavią [9] ), ale przeżyła tylko jedna, Giulia Flavia , którą prawdopodobnie miał z Arrecina, której matkę też nazywano ona Giulia. [8]
Kampania w Judei (66-68)
Pod koniec 66 roku cesarz Neron zlecił Wespazjanowi udanie się do Judei : [40] w rzeczywistości buntownicy pokonali legata Augusti pro praetore , Gajusza Cestiusza Gallusa . [41] Co więcej, Wespazjan nie był uważany za człowieka, którego Nero mógł się obawiać, ponieważ jego pochodzenie było skromne i trudno byłoby go zaakceptować jako cesarza. [42] Wespazjan następnie opuścił Achaję , gdzie był razem z Neronem, przeszedł Ellesponto ze swoją armią i przybył do Syrii . [12] W tym samym czasie wysłał również swojego dwudziestoośmioletniego syna Tito do Aleksandrii , aby objąć dowództwo nad Legio V Macedonica i Legio X Fretensis . [12] W ten sposób armia rzymska w Judei została wzmocniona dwoma nowymi legionami , skrzydłem kawalerii i osiemnastoma kohortami . [43]
Tytus przybył do Egiptu i tam zebrał siły, o które poprosił go Wespazjan; następnie udał się do miasta Ptolemais , aby dołączyć do swoich sił z Legionem XV Apollinaris , dowodzonym przez ojca, pięcioma kohortami z Cezarei i pięcioma skrzydłami kawalerii z Syrii . [44] Obaj Flawianie otrzymali również pomoc wojskową od królów-klientów Antiocha IV Kommageny , Heroda Agryppy II , Gajusza Juliusza Soaemusa i Malco II . [44]
W maju 67 Wespazjan brał udział w trudnym oblężeniu Iotapata i dlatego postanowił wysłać jednego ze swoich podwładnych na podbój pobliskiej Iafy . [45] Był to Marek Ulpius Trajan , ojciec przyszłego cesarza Trajana , który pod dowództwem legionu X rozpoczął oblężenie Iafy i po pokonaniu Żydów w bezpośrednim ataku poprosił o obecność Tytusa, więc aby chwała zwycięstwa mogła być oddana jego najwyższemu generałowi. [45] Tytus następnie wkroczył do miasta i zdobył je, kończąc oblężenie. [45] Syn generała wrócił następnie do Iotapataa on sam poprowadził bezpośredni atak na wroga: w nocy on, trybun Domizio Sabino i część XV legionu potajemnie wkroczyli do miasta zabijając wartowników i otwierając drzwi dla wojska, które zdobyło miasto, zanim rebelianci zamknęli w cytadeli mógł to zauważyć. [46]
W sierpniu tego samego roku Wespazjan, po udanym podbiciu Iotapaty [47] , udał się do Tarichee , twierdzy armii żydowskiej. [48] Tutaj rozbił obóz i wysłał swojego syna Tytusa, aby posuwał się naprzód z sześciuset wybranymi rycerzami. [48] Tito, zbliżając się do miasta, zorientował się, że przeciwników jest za dużo i natychmiast wysłał do ojca prośby o natychmiastowe posiłki. [49] Wespazjan wysłał kolejnych czterystu rycerzy pod dowództwem Trajana i dwa tysiące łuczników pod dowództwem Antonia i Silone. [50] Bitwabyło krwawe: kawaleria rzymska stawiła czoło wrogom szarżą frontową, podczas gdy łucznicy stacjonowali na górze, aby zaatakować powracających do miasta; Żydzi zostali w ten sposób pokonani i musieli wycofać się do twierdzy z ciężkimi stratami. [50] Gdy pokonana armia wróciła do miasta, natychmiast nastąpił niepokój, wielu chciało się poddać. [51] Tytus, słysząc wielki hałas wytwarzany przez tłum, postanowił natychmiast zaatakować, podczas gdy mieszkańcy byli rozproszeni. [51] Generał poprowadził wojska pod bramy miasta, które zaskoczyły strażników i wdarły się w mury. [52] Wielu obywateli zostało zabitych, a wielu innych uciekło. [52]Tito natychmiast poinformował swojego ojca, który przybył do miasta i umieścił straże na wszystkich murach. [53]
Zaraz potem Wespazjan przeniósł się do Gamali , aby rozpocząć oblężenie , a Tytusowi polecono udać się do Antiochii , aby mediować z namiestnikiem Syrii Gajuszem Licyniuszem Mucjanusem i jako taki odpowiedzialnym za Judeę, aby dwaj generałowie mogli z zyskiem podzielić kompetencje: Tito odniósł sukces w zadanie i dołączył do ojca w wojnie. [54] We wrześniu, gdy Tytus wrócił z Syrii, oblężenie trwało nadal i dlatego syn generała postanowił zabrać ze sobą dwustu wybranych rycerzy i potajemnie wkroczyć do miasta. [55]Jednak Tito został zauważony przez niektórych wartowników i wielu mieszkańców udało się schronić w cytadeli, a ci, którzy pozostali, zostali zabici. [55] Wtedy przybył Wespazjan z resztą swojej armii, a cytadela, w ogólnym chaosie, została zdobyta, a miasto pokonane. [55]
.jpg/1280px-Glyptothek,_Munich_(13271550324).jpg)
Do opanowania pozostało tylko małe miasto Giscala w Galilei, gdzie mieszkańcy zbuntowali się pod naciskiem niejakiego Giovanniego ben Levi . [56] Przeciwko tym Wespazjan wysłał Tytusa, aby dowodził tysiącem rycerzy, podczas gdy dziesiąty legion został wysłany do Scytopolis i wraz z pozostałymi dwoma udał się do Cezarei, aby dać żołnierzom trochę odpoczynku. [56] Tytus przybył wtedy w pobliże miasta i od razu zrozumiał, że mógł z łatwością je zdobyć; Zmęczony samodzielnymi masakrami postanowił się jednak pogodzić. [57]Tytus próbował przekonać rewolucjonistów do poddania się, ponieważ byli teraz sami przeciwko Rzymianom, a ich nieliczne siły nie miałyby żadnego wpływu na jego potężne siły. [57] Mieszkańcy miasta nie słyszeli jednak argumentów generała, ponieważ uniemożliwiono mu zbliżenie się do murów i opuszczenie miasta. [58] Sam Jan rozmawiał z Rzymianami, wyjaśniając, że ponieważ był to szabat, Żydzi nie mogli ani walczyć, ani negocjować i przekonali Tytusa, by obozował w pobliskim mieście Cidala, zaludnionym i sprzymierzonym z Rzymianami. [58] W nocy Jan uciekł do Jerozolimyzabrał ze sobą wielu mężczyzn, kobiety i dzieci. Jednak podczas ucieczki wielu przestraszyło się i zniknęło z ulicy, zostawiając wolniejszych za sobą i zabijając wielu ich towarzyszy w zamieszaniu i ciemności. [59] Następnego dnia, gdy Tytus przybył do bram miasta, został okrzyknięty wyzwolicielem od ciemiężcy i poinformowany o ucieczce Jana. (60) Potem wysłał ludzi, aby go ścigali, ale on już przybył do Jerozolimy i nie został schwytany; jednak około sześciu tysięcy jego wciąż uciekających mężczyzn zostało zabitych, a prawie trzy tysiące kobiet i dzieci sprowadzono z powrotem do miasta. [60]Tito następnie kazał zburzyć część murów miejskich na znak podboju miasta i ułaskawił buntowników, pozostawiając garnizon w mieście. [60] W ten sposób cała Galilea została podbita, a Rzymianie przygotowali się do ataku na Jerozolimę. [60]
Zniszczenie Świątyni Jerozolimskiej , Francesco Hayez , olej na płótnie , 1867 ( Akademia Sztuk Pięknych , Wenecja )
Wojna domowa i zniszczenie Jerozolimy (68-70)
W 68 roku Wespazjan był gotowy do rozpoczęcia oblężenia Jerozolimy , gdy otrzymał nagłą wiadomość o śmierci cesarza Nerona . [61] Wtedy generał postanowił wstrzymać wszelkie działania militarne, dopóki nie dowiedział się, że prokonsul Hispania Tarraconensis Servius Sulpicius Galba został wybrany na następcę Księstwa ; Następnie wysłał swojego syna Tytusa do Rzymu , aby złożył hołd nowemu cesarzowi, poinformował go o kampanii żydowskiej i poprosił o instrukcje, co robić. [62] Gdy był jeszcze w Koryncie , wzdłuż wybrzeżaAchaia , w styczniu 69 , Tito dowiedział się, że Galba został zabity, a Othon objął dowództwo w jego miejsce ; postanowił więc wrócić do Syrii, aby zjednoczyć się z ojcem i wspólnie zdecydować, jak postępować, aby nie być zakładnikiem w rękach nowego cesarza i ponieważ nie ma sensu kontynuować konfliktu z obcokrajowcami, jeśli ich własny naród był w wojna domowa. [63]
Wespazjan dowiedział się później, że Witeliusz zajął miejsce Othona, pokonując go w bitwie, i był bardzo zdenerwowany tą nową zmianą sytuacji, ponieważ nie wierzył, że Witeliusz jest zdolny do rządzenia imperium. [64] Potem zaczął myśleć o powrocie do Rzymu i objęciu tronu, ale ponieważ pora nie była jeszcze sprzyjająca, udał się najpierw do Antiochii, decydując się mimo wszystko zdobyć purpurę, popychany przez swoich żołnierzy. [65] We Włoszech, dzięki żołnierzom dowodzonym przez jego syna Domicjana , wojska wierne Wespazjanowi zdobyły Rzym i zabiły Witeliusza, podczas gdy nowy cesarz przebywał jeszcze w Aleksandrii . [66]Tam do Wespazjana przyłączyło się wielu ambasadorów miast i narodów, gratulując mu podboju imperium, jednak ponieważ już nastała zima, postanowił zostać w Egipcie . [67]
Wespazjan i Tytus zostali mianowani konsulami na rok 70 i obaj objęli urząd, gdy byli poza Rzymem [68] , ponieważ Wespazjan wciąż przebywał w Egipcie, a Tytus został odesłany z powrotem do Judei wraz z wybraną częścią armii i przybył do Cezarei po około tygodniu jazdy. [69] W następnym roku Jerozolima została splądrowana, Świątynia zniszczona, a większość ludności zabita lub zmuszona do opuszczenia miasta. Podczas pobytu w Jerozolimie Tytus miał romans z Bereniką z Cylicji , córką Heroda Agryppy I. Wszystkie fakty związane z powstaniem i upadkiem Jerozolimy przytacza żydowski historyk Flawiusz Józef w swojej pracy Jewish War .
Zasługi Tito w wojnie żydowskiej są trudne do zważenia, ponieważ główne źródło wojny, wojna żydowska Józefa Flawiusza, została napisana przez żydowskiego dowódcę twierdzy Iotapata , oblężonej i zdobytej w 67 przez Tito, który następnie wykuł stosunki klienteli z dynastią Flawiuszów. W opisach Józefa Tytus jest bohaterskim dowódcą, który oblegał i podbijał pięć wrogich ośrodków [70] , ale gdy rozważy się punkt widzenia autora, jasne jest, że na początku kampanii Tito, który nie miał żadnych precedensowych doświadczeń przywódczych, nie był taki genialny. [71]
Księstwo Wespazjana (70-79)
Po powrocie do Rzymu z Judei w 71 roku Tytus został powitany triumfalnie . Kilkakrotnie był konsulem za panowania ojca ( 70 , 72 , 74 , 75 , 76 , 77 , 79 ); był także cenzorem i prefektem gwardii pretoriańskiej, zapewniając wierność cesarzowi.
Księstwo (79-81)
Administracja wewnętrzna
Tito zastąpił swojego ojca Vespasiano w 79 r., narzucając tym samym na krótki czas powrót do reżimu dynastycznego w przekazywaniu władzy cesarskiej. Swetoniusz pisał wówczas, gdy wielu obawiało się, że Tytus będzie zachowywał się jak nowy Neron, ze względu na przypisywane mu liczne wady. Wręcz przeciwnie, był ważnym i szanowanym cesarzem, kochanym przez lud, który szybko rozpoznał jego cnoty. Położył kres procesom o zdradę, ukarał delatorów i organizował wystawne igrzyska gladiatorów , których koszt nie musiał ponosić kieszeni obywateli. Ukończył budowę Amfiteatru Flawiuszów i kazał wybudować łaźnie, nazwane jego imieniem, w miejscu, w którym znajdował się Domus Aurea , przywracając teren miastu.
Tragedia Wezuwiusza (79)
.jpg/1280px-Ch%C3%A2teau_de_Versailles,_galerie_des_glaces,_buste_d'empereur_romain_03_(Titus).jpg)
Erupcja Wezuwiusza w 79 roku – która spowodowała zniszczenie Pompejów i Herkulanum oraz bardzo poważne zniszczenia w miastach i społecznościach wokół Zatoki Neapolitańskiej – oraz katastrofalny pożar , który wybuchł w Rzymie w następnym roku, pozwoliły Tito wykazać się hojnością. : w obu przypadkach przyczynił się własnym majątkiem do naprawienia szkód i złagodzenia cierpienia ludności. Te incydenty oraz fakt, że za jego księstwa nie wydano wyroku śmierci, przyniósł mu wśród współczesnych miano „rozkoszy rodzaju ludzkiego” ( Ausonio następnie przekształcił tę nazwę, argumentując, u Cezara, Tytusa, że księstwo Tytusa było raczej „szczęśliwe w swojej zwięzłości”).
Odwiedził Pompeje natychmiast po katastrofalnej erupcji i ponownie w następnym roku. Podczas swoich rządów musiał również stawić czoła buntem Terencjusza Maksymusa , zwanego „ fałszywym Neronem ” ze względu na podobieństwo do cesarza: Terencjusz został zmuszony do ucieczki za Eufrat , gdzie znalazł schronienie u Partów .
Śmierć i sukcesja (81)
Po zaledwie dwóch latach panowania Tito zachorował i zmarł w swojej willi. Źródła mówią o silnej gorączce: według Swetoniusza mógł zostać dotknięty malarią podczas udzielania pomocy chorym lub otruty przez swojego osobistego lekarza Valeno na polecenie swego brata Domicjana . Talmud , którego tekst ukazuje go z aroganckim i okrutnym charakterem, szczegółowo opowiada o początkach jego choroby i jej epilogu. Po jego śmierci został deifikowany przez Senat, a łuk triumfalny przedstawiający jego apoteozę wzniósł na Forum Romanum sam Domicjan, aby uczcić jego wyczyny wojskowe w Judei . Tytus został po raz pierwszy pochowany wMauzoleum Augusta , a później w Świątyni Gens Flavia , rodzinne mauzoleum. Na Forum Romanum jego „geniusz” został uwielbiony wraz z geniuszem jego ojca w świątyni Wespazjana .
Jego dobra reputacja pozostała nienaruszona przez lata, do tego stopnia, że później został wybrany jako wzór przez „ Pięciu dobrych cesarzy ” z II wieku ( Nerva , Traiano , Adriano , Antonino Pio i Marco Aurelio ); do dziś używa się przypisywanej mu frazy ( Amici, hodie diem perdidi - „Przyjaciele, dziś straciłem dzień”), które wypowiedziałby o zachodzie słońca w dniu, w którym nie miał okazji czynić dobra.
Moneta cesarska z tego okresu
Notatka
- ^ abcde CIL III , 6732 . _ _
- ^ abc CIL XVI , 24 .
- ^ AE 1955, 198
- ^ ab CIL VIII, 8 , AE 1951 , 206 i AE 1963, 11 .
- ^ AE 1927, 96 ; AE 1957, 169 .
- ^ abcdefghi Swetoniusz , Żywoty Cezarów , Tytus , IV . _ _ _ _ _
- ^ ab Jones 2002 , s. 20 .
- ^ ab Jones, Milns 2002 , s. 96, 167 .
- ^ ab Jones 2002 , s. 38 .
- ^ ab Birley 2005 , s. 279-280 .
- ^ a b Pliniusz Starszy, Naturalis Historia , Przedmowa , 3 .
- ^ a b c Józef, Wojna żydowska , III, 1.3 .
- ^ CIL VII, 1204 .
- ^ RIB-2-1, 2404,34 i 35.
- ^ AE 1957, 169 ; CIS XVI, 24 .
- ^ Pełny tekst epigrafu: Cesarz Tytus Cezar Vespasianus Augustus, Pontifex Maximus, Tribunicia Potestas CIL XVI, 24 .
- ^ a b Swetoniusz, Żywoty Cezarów , Tytus , I.
- ^ Swetoniusz, Żywoty Cezarów , Tytus , I-XI .
- ^ a b Swetoniusz, Żywoty Cezarów , Tytus , XI .
- ^ Kasjusz Dio , LXVI , 26,4
- ^ Kasjusz Dio , LXV , 12,1
- ^ Swetoniusz, Żywoty Cezarów , Tytus , VIII .
- ^ Jones, Milns 2002 , s. 3 .
- ^ a b c de Swetoniusz , Żywoty Cezarów , Wespazjan , I.
- ^ Jones, Milns 2002 , s. 1 .
- ^ Swetoniusz, Żywoty Cezarów , Wespazjan , I ; Smith 1849 , t. III, Pollio, Wespazjusz .
- ^ Swetoniusz, Żywoty Cezarów , Wespazjan , II ; Jones, Milns 2002 , s. 2 .
- ^ Smith 1849 , tom. Ja, Clemens, T. Flavius .
- ^ a b Swetoniusz, Żywoty Cezarów , Wespazjan , III .
- ^ Kasjusz Dion , XLVI, 18,4 ; Swetoniusz, Żywoty Cezarów , Tytus , XI ; Filocalo, Chronograf z 354 , grudzień ; Swetoniusz najpierw wskazuje 41 jako rok swojego urodzenia , ale poprawia się później; Jones, Milns 2002 , s. 91 .
- ^ Tacyt, De vita et moribus Iulii Agricolae , XIII ; Jones, Milns 2002 , s. 8 .
- ^ a b c d Swetoniusz, Żywoty Cezarów , Tytus , II .
- ^ Swetoniusz, Żywoty Cezarów , Tytus , III .
- ^ Tacyt, Annales , XIV, 38 ; Birley 2005 , s. 279-280 .
- ^ Swetoniusz, Żywoty Cezarów , Gajusz Cezar , LVI .
- ^ Jones 2002 , s. 11 .
- ^ Tacyt, Annales , XVI, 30-33 .
- ^ Jones, Milns 2002 , s. 11 ; Townend 1961 , s. 57 .
- ^ Filostratus Apoloniusz , VII, 7
- ^ Józef Flawiusz, Wojna żydowska , III, 1.2 .
- ^ Józef Flawiusz, Wojna żydowska , II, 19,9 ; Tacyt, Historiae , V, 10 .
- ^ Swetoniusz, Żywoty Cezarów , Wespazjan , IV .
- ^ Józef Flawiusz, Wojna żydowska , III, 4.2 ; Swetoniusz, Żywoty Cezarów , Wespazjan , IV .
- ^ a b Józef Flawiusz, Wojna żydowska , III, 4.2 .
- ^ a b c Józef Flawiusz, Wojna żydowska , III, 7.31 .
- ^ Flawiusz Józef, wojna żydowska , III , 7.34
- ^ Flawiusz Józef, wojna żydowska , III , 7,36
- ^ a b Flawiusz Józef, Wojna żydowska , III, 10.1 .
- ^ Flawiusz Józef, wojna żydowska , III , 10,2
- ^ a b Flawiusz Józef, Wojna żydowska , III, 10.3 .
- ^ a b Flawiusz Józef, Wojna żydowska , III, 10.4 .
- ^ a b Józef Flawiusz, Wojna żydowska , III, 10,5 .
- ^ Flawiusz Józef, wojna żydowska , III , 10,6
- ^ Józef Flawiusz, Wojna żydowska , IV, 1,5 ; Morgan 2006 , s. 175 .
- ^ a b c Józef, Wojna żydowska , IV, 1.10 .
- ^ a b Flawiusz Józef, Wojna żydowska , IV, 2.1 .
- ^ a b Józef Flawiusz, Wojna żydowska , IV, 2.2 .
- ^ a b Flawiusz Józef, Wojna żydowska , IV, 2.3 .
- ^ Józef Flawiusz, Wojna żydowska , IV, 2.4 .
- ^ a b c d Flawiusz Józef, Wojna żydowska , IV, 2.5 .
- ^ Flawiusz Józef, wojna żydowska , IV, 9,2
- ^ Józef Flawiusz, Wojna żydowska , IV, 9,2 ; Tacyt, Historiae , I, 10; II, 1 .
- ^ Józef Flawiusz, Wojna żydowska , IV, 9,2 ; Tacyt, Historiae , II, 1 .
- ^ Józef Flawiusz, Wojna żydowska , IV, 10.1, 2
- ^ Józef Flawiusz, Wojna żydowska , IV, 10-11 .
- ^ Józef Flawiusz, Wojna żydowska , IV, 11.4, 5
- ^ Flawiusz Józef, wojna żydowska , IV , 11,5
- ^ Tacyt, Historiae , IV, 38
- ^ Józef Flawiusz, Wojna żydowska , IV, 11,5 ; Tacyt, Historiae , IV, 51 .
- ^ Józef Flawiusz, wojna żydowska , III-IV.
- ^ Donahue, John, „Titus Flavius Vespasianus (AD 79-81)”, De Imperatoribus Romanis , 23 października 2004. < Titus Flavius Vespasianus (AD 79-81) .
Bibliografia
- Podstawowe źródła
- ( GRC ) Cassius Dio , Historia Romana .
(( EN ) Historia rzymska - tłumaczenie na język angielski LacusCurtius ). - Filocalo , Chronograf od 354 .
- ( GRC ) Filostrato , Vita Apollonii Tyanei . ( Życie Apoloniusza zarchiwizowane 21 lutego 2008 w Internet Archive . - tłumaczenie na język angielski przez FC Conybeare) .
- ( GRC ) Flawiusz Józef , Wojna żydowska , księgi II-III. (( EN ) The War of the Jews – angielskie tłumaczenie Williama Whistona).
- Pliniusz Starszy , Naturalis Historia . ( The Natural History - tłumaczenie na język angielski Johna Bostocka ) .
- Swetoniusz , De Vita Caesarum , księgi IX-X.
- ( IT ) De vita Caesarum - włoskie tłumaczenie Progettiovidio;
- ( EN ) De vita Caesarum - tekst łaciński, tłumaczenie na język angielski LacusCurtius .
- Tacyt , Annales , księgi XIV-XVI.
- Tacyt , Historiae , księga V.
- Tacitus , De vita et moribus Iulii Agricolae . (( EN ) De vita et moribus Iulii Agricolae - angielskie tłumaczenie Alfreda Johna Churcha i Williama Jacksona Brodribba).
- Współczesne źródła historiograficzne
- po włosku
- Filippo Coarelli (pod redakcją), Divus Vespasianus: dwutysięczna rocznica Flawiuszów , Mediolan, Electa, 2009. ISBN 88-370-7069-1
- Vittorangelo Croce Titus: cesarz, który zniszczył Jerozolimę , Rzym, Newton Compton, 2007. ISBN 978-88-541-0721-2
- Michael Grant , Cesarze rzymscy: historia i tajemnice , Rzym, Newton Compton, 1984. ISBN 88-541-0202-4
- Santo Mazzarino , Cesarstwo Rzymskie , Rzym - Bari , Editori Laterza, 1973, 1976, 1984.
- Pietro Nelli, rzymskie monety Imperium Tytusa , Rzym, Lulu, 2011. ISBN 978-1-4475-2304-8
- Pietro Nelli, cesarz skromnego pochodzenia: Titus Flavius Vespasianus , Rzym, Lulu, 2010. ISBN 978-1-4092-9010-0
- Mario Pani, Księstwo od Flawiuszów do Adriano w Andrea Schiavone i Arnaldo Momigliano (pod red.), Storia di Roma , Turyn, Einaudi, 1990, tom. II, tom 2; również opublikowane jako Einaudi Historia Greków i Rzymian , Mediolan, Ediz. de Il Sole 24 ORE , 2008 (v. vol. XVI)
- po angielsku
- Anthony Richard Birley, Rząd rzymski Wielkiej Brytanii , Oxford University Press, 2005, ISBN 0-19-925237-8 .
- Albino Garzetti, Od Tyberiusza do Antoninów: A History of the Roman Empire from AD 12-192 , Londyn , Methuen & Co. LTD., 1974, ISBN 0-416-70480-8 .
- Brian Jones, Cesarz Domicjan , Routledge , 2002, ISBN 978-1-134-85313-7 .
- Brian Jones i Robert Milns, Swetoniusz: Cesarze Flawiuszów: komentarz historyczny , Londyn , Bristol Classical Press, 2002, ISBN 1-85399-613-0 .
- Gwyn Morgan, 69 AD: Rok Czterech Cesarzy , Oxford University Press, 2006, ISBN 978-0-19-802887-1 .
- Gavin Townend, Some Flavian Connections , w The Journal of Roman Studies , 1961.
- William Smith , Słownik biografii i mitologii greckiej i rzymskiej , tomy I-III, 1849.
Inne projekty
- Wikiźródła zawiera stronę poświęconą Tito
- Wikicytaty zawiera cytaty z Tito . lub o nim
- Wikimedia Commons zawiera obrazy lub inne pliki dotyczące Tito
Zewnętrzne linki
- Cesarz Tytus , na Treccani.it - Online Encyclopedias , Instytut Encyklopedii Włoskiej .
- Gastone M. Bersanetti, cesarz TITO , w Encyklopedii Włoskiej , Instytut Encyklopedii Włoskiej , 1937.
- Tito , w Słowniku Historii , Instytut Encyklopedii Włoskiej , 2010.
- ( EN ) Tito , w Encyclopedia Britannica , Encyclopaedia Britannica , Inc .
- ( ES ) Tito , w Diccionario biográfico español , Real Academia de la Historia .
- ( EN ) Tito , w Encyklopedii Katolickiej , Robert Appleton Company.
| Kontrola władz | VIAF ( EN ) 83217593 ISNI ( EN ) 0000 0001 1576 4060 BAV 495/174400 CERL cnp00396707 ULAN ( EN ) 500115698 LCCN ( EN ) n80108741 GND ( DE ) 118622951 BNE ( ES ) XX1435373 ( data ) _ _ _ _ BNF ( 97 23 ) (data ) J9U ( EN , HE ) 987007268949205171 (temat) NSK ( HR ) 000110857 WorldCat Identities ( EN ) lccn - n80108741 |
|---|
All Rights Reserved © 2022